Definitie van hyperfocus
Hyperfocus is een mentale staat waarin een persoon zich volledig en intens op een specifieke taak of activiteit richt, terwijl de perceptie van externe prikkels verminderd is. Ashinoff en Abu-Akel (2019) hebben vier criteria opgesteld om hyperfocus te definiëren:
- De taak moet boeiend zijn, bijvoorbeeld leuk, interessant of belangrijk.
- De intense focus wordt gekenmerkt door een intense staat van aanhoudende of selectieve aandacht.
- Tijdens hyperfocus is de waarneming van niet-taakgerelateerde prikkels verminderd.
- De taakprestatie verbetert in een staat van deze intense focus.
Wat veroorzaakt intense concentratie?
Hyperfocus wordt vaak veroorzaakt door intrinsieke motivatie, een hoge mate van interesse in een taak of een dringende deadline. Ook kan het voortkomen uit neurobiologische factoren, zoals verhoogde dopamineactiviteit in de hersenen.
Is hyperfocus goed voor je?
Intense concentratie kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben. Het kan leiden tot een verhoogde productiviteit en creativiteit, maar ook tot het negeren van basisbehoeften zoals eten, slapen en sociale interactie.
Hoe lang duurt hyperfocus?
Gemiddeld is een persoon minimaal 8-12 minuten tot 48-69 minuten in staat van intense concentratie. De exacte duur varieert afhankelijk van de taak, de omgeving en individuele factoren zoals motivatie en energielevel (Groen et al., 2020).
Hyperfocus en ADHD
ADHD wordt gekenmerkt door hyperactiviteit, impulsiviteit en aandachtsproblemen. Onderzoek van Hupfeld et al. (2019) toont aan dat mensen met ADHD vaker hyperfocus ervaren dan mensen zonder ADHD. Dit fenomeen doet zich voor in verschillende contexten, zoals school, hobby’s en schermgebruik.
Intense focus kan als een positief kenmerk van ADHD worden gezien, omdat het individuen in staat stelt om gedurende langere tijd diep gefocust aan een taak te werken. Tegelijkertijd correleert de ernst van ADHD-symptomen positief met de duur van intense concentratie. Groen et al. (2020) benadrukken echter dat demografische variabelen zoals geslacht, leeftijd en intelligentie een rol spelen in het ervaren van deze focus. Zo blijken hogere leeftijd en intelligentie geassocieerd met het vaker voorkomen van hyperfocus en een lagere minimale en maximale duur van deze focus. Deze resultaten suggereren dat een hogere expertise als gevolg van een hogere leeftijd en opleiding kan bijdragen aan het ervaren van hyperfocus op een kleiner aantal activiteiten (mogelijk de vakgebieden) en gedurende kortere periodes (wat mogelijk wijst op efficiëntere probleemoplossing).
Hyperfocus en autisme
Autisme Spectrum Stoornis (ASS) is een neuroontwikkelingsstoornis die wordt gekenmerkt door beperkingen in sociale interactie, communicatie en repetitief gedrag of interesses. Ook bij mensen met ASS komt hyperfocus voor, maar het onderscheid tussen deze intense focus en stereotiep gedrag is niet altijd duidelijk (D’Cruz et al., 2016). Personen met ASS kunnen zich intens richten op specifieke onderwerpen of activiteiten, maar het is de vraag in hoeverre dit overeenkomt met de kenmerken van hyperfocus zoals hierboven gedefinieerd.
Kun je hyperfocus trainen?
Ja, je kan je focustijd trainen tot op zekere hoogte door het creëren van de juiste omstandigheden. Dit omvat het minimaliseren van afleidingen, het kiezen van taken die intrinsiek motiverend zijn en het bewust toepassen van technieken zoals de Pomodoro-methode om gerichte aandacht te bevorderen.
Conclusie
Hyperfocus is een intrigerend fenomeen dat zowel in de algemene populatie als bij mensen met neurodivergente profielen zoals ADHD en ASS voorkomt. Hoewel deze intense focus voordelen kan hebben, zoals verbeterde taakprestatie en efficiëntie, blijft de precieze relatie met onderliggende cognitieve processen een onderwerp van verder onderzoek. Toekomstige studies zouden zich moeten richten op de rol van demografische en situationele factoren om een beter begrip te krijgen van de mechanismen achter deze intense focus en hoe deze in verschillende contexten kunnen worden benut.