Een delier of delirium is een plotselinge staat van verwarring die vaak voorkomt bij ouderen of bij mensen met bestaande gezondheidsproblemen. Het kan leiden tot ernstige veranderingen in het denken, gedrag en zelfs de waarneming van de werkelijkheid. In dit artikel onderzoeken we wat je moet weten over delier: van de mogelijke oorzaken zoals infecties en medicijngebruik tot de symptomen die je niet mag negeren. We bespreken ook hoe delier behandeld kan worden en welke stappen je kunt nemen om een snelle herstel te bevorderen.
Delier betekenis
Een delier is een acute psychische toestand waarbij de hersenen tijdelijk niet goed functioneren. Het ontstaat snel – soms binnen enkele uren of dagen – en wordt gekenmerkt door verwardheid, concentratieproblemen, hallucinaties en wisselend bewustzijn. Het wordt ook wel acute verwardheid of acute psychose genoemd. Het is geen op zichzelf staande ziekte, maar een reactie van het brein op een onderliggende aandoening of situatie, zoals een infectie, operatie of medicijngebruik.
Delier kenmerken
De kenmerken van een delirium kunnen sterk variëren, maar de meest voorkomende zijn:
- Plotselinge verwardheid
- Concentratieproblemen
- Wisselend bewustzijn (sufheid tot hyperactiviteit)
- Hallucinaties of wanen
- Desoriëntatie in tijd, plaats en persoon
- Slaap-waakstoornissen (zoals ’s nachts onrustig en overdag slaperig)
- Onrustig of juist teruggetrokken gedrag
Een delirium is te herkennen aan het wisselende verloop: iemand lijkt het ene moment helder en het volgende moment totaal verward.
Delier bij ouderen
Een delirium bij ouderen komt vaak voor en is een serieus medisch probleem. Ouderen zijn gevoeliger voor een delirium door kwetsbaarheid van de hersenen, chronische ziekten en vaak ook door medicatiegebruik. Een ziekenhuisopname, een operatie of een infectie zoals een blaasontsteking kan bij ouderen gemakkelijk leiden tot acute verwardheid. Een delier wordt bij ouderen soms ten onrechte verward met dementie, terwijl snelle herkenning en behandeling juist cruciaal is om schade te beperken.
Delier oorzaak
Er zijn meerdere oorzaken voor het ontstaan van een delirium. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- Infecties (zoals een longontsteking of urineweginfectie)
- Medicijnbijwerkingen of plotseling stoppen met medicijnen
- Uitdroging of ondervoeding
- Alcoholonttrekking (zoals bij een onthoudingsdelier)
- Slaaptekort
- Hersenschade (zoals na een beroerte of hoofdtrauma)
- Nier- of leverproblemen
- Operaties of narcose
Vaak is er sprake van een combinatie van factoren, vooral bij kwetsbare mensen.
Delier symptomen
De symptomen van een delier treden acuut op en kunnen per persoon verschillen. Enkele veelvoorkomende symptomen:
- Verwardheid en moeite met logisch nadenken
- Aandachtsproblemen
- Spraak die moeilijk te volgen is
- Angst of achterdocht
- Hallucinaties (bijvoorbeeld dingen zien die er niet zijn)
- Agressie of juist apathie
- Omkering van het dag- en nachtritme
De symptomen kunnen binnen uren verergeren of verbeteren.
Delier dementie
Een delier wordt regelmatig verward met dementie, maar er zijn duidelijke verschillen. Dementie is een geleidelijk proces dat maanden tot jaren duurt, terwijl een delirium plotseling ontstaat. Bij mensen met dementie komt een delier vaker voor, omdat hun hersenen al kwetsbaar zijn.
Een delirium kan bij dementie moeilijker te herkennen zijn, en wordt soms over het hoofd gezien. Toch is snelle herkenning essentieel, omdat een delier goed te behandelen is, in tegenstelling tot dementie.
Behandeling voor delirium
De behandeling van een delier richt zich op het opsporen en aanpakken van de onderliggende oorzaak. Afhankelijk van de situatie kan dat betekenen:
- Behandelen van een infectie (zoals met antibiotica)
- Stoppen of aanpassen van medicatie
- Voldoende vocht en voeding toedienen
- Creëren van een rustige, vertrouwde omgeving
- Goede nachtrust bevorderen
- Tijdelijk gebruik van kalmerende medicatie (zoals haloperidol)
Daarnaast is het belangrijk om familie te betrekken en duidelijke uitleg te geven. Een delier verdwijnt meestal binnen enkele dagen tot weken, maar herstel kan langer duren bij ouderen of mensen met cognitieve achteruitgang.
Tot slot
Een delier is een ernstige maar behandelbare aandoening die vooral bij ouderen voorkomt. Door de symptomen goed te herkennen en snel te reageren, kan verergering worden voorkomen. Denk je dat jij of een naaste een delirium heeft? Neem dan direct contact op met een arts.