De relatie tussen ADD en intelligentie wordt vaak verkeerd begrepen. In de huidige DSM‑5 wordt ADD geclassificeerd als ADHD-I (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – overwegend onoplettend type). Mensen met ADHD-I hebben moeite met concentratie, het organiseren van taken en het filteren van prikkels, maar zijn vaak niet hyperactief. Dat betekent zeker niet dat zij minder intelligent zijn. Integendeel: veel mensen met ADHD-I beschikken juist over een bovengemiddelde of hoge intelligentie, maar hun manier van informatie verwerken wijkt af van de norm.
Wat is ADHD-I (ADD) precies?
ADHD-I wordt gekenmerkt door:
- Aandachts- en concentratieproblemen
- Vertraagde informatieverwerking
- Dagdromen of snel afgeleid zijn
- Moeite met plannen en organiseren
Omdat deze kenmerken minder zichtbaar zijn dan hyperactiviteit, blijft ADHD-I vaak lang onopgemerkt.
Intelligentie bij ADD (ADHD-I)
Intelligentie wordt vaak gemeten met een IQ‑test. Bij mensen met ADHD-I zie je vaak grote verschillen tussen sterke en zwakkere onderdelen van het profiel:
- Sterke punten: creativiteit, probleemoplossend vermogen, ruimtelijk inzicht, out‑of‑the‑box denken.
- Uitdagingen: werkgeheugen, snelheid van informatieverwerking, het afronden van taken.
Dit verschil kan ervoor zorgen dat iemand onder zijn of haar niveau presteert, terwijl de intelligentie veel hoger ligt.
Oorzaken van AD(H)D
De oorzaken van ADD (ADHD-I) en ADHD zijn complex en multifactorieel. Onderzoek laat zien dat genetische, neurologische en omgevingsfactoren elkaar beïnvloeden. Genetische aanleg speelt een belangrijke rol: AD(H)D komt vaak voor binnen families en wordt in hoge mate erfelijk bepaald. Neurologisch zijn er meetbare verschillen in hersengebieden die betrokken zijn bij aandacht, planning, impulscontrole en motivatie. Deze verschillen hebben onder andere te maken met de werking van neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline. Omgevingsfactoren kunnen de aanleg versterken of verzwakken. Denk aan prenatale blootstelling aan tabak, alcohol, drugs of schadelijke stoffen, vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en blootstelling aan psychosociale stress in de vroege jeugd. Ook factoren zoals onvoldoende slaap, chronische stress of voedingspatronen kunnen invloed hebben op de mate waarin symptomen tot uiting komen.
Overeenkomsten tussen AD(H)D en hoogbegaafdheid
Zowel hoogbegaafde personen als mensen met ADD of ADHD-I delen opvallende cognitieve en sociaal-emotionele eigenschappen. Ze denken vaak in beelden in plaats van woorden (beelddenken), hebben een hoge creativiteit en bedenken originele oplossingen. Hun snel denken en vermogen om complexe verbanden te leggen kan leiden tot uitzonderlijke prestaties. Tegelijkertijd ervaren beide groepen vergelijkbare uitdagingen: moeite met concentratie, het organiseren van taken, en het afronden van activiteiten die zij als saai of weinig uitdagend ervaren. Ook emotionele intensiteit en een sterke behoefte aan betekenisvolle sociale contacten komen vaak voor. De prestaties van zowel hoogbegaafden als mensen met ADD/ADHD-I kunnen sterk variëren, afhankelijk van motivatie en interesse.
ADD intelligentie benutten
Het is belangrijk dat mensen met ADHD-I leren hoe zij hun sterke kanten kunnen inzetten en uitdagingen compenseren:
- Structuur aanbrengen met planning en visuele hulpmiddelen.
- Taken opdelen in kleine stappen.
- Prikkelarme omgeving creëren.
- Professionele begeleiding inschakelen, zoals coaching of therapie.
Conclusie
ADD/ADHD-I en intelligentie hebben geen negatieve relatie; de uitdaging ligt in informatieverwerking en organisatie. Met de juiste strategieën en ondersteuning kunnen mensen hun volledige cognitieve potentieel benutten en hun unieke talenten laten zien.